Nos andamios que rodean dende hai dous meses o monumento á música ferrolá do Cantón adoita estar subida a ceramista Carme Romero, a quen se adxudicou a súa restauración polo profundo coñecemento do traballo do autor. Este saber sobre Francisco Pérez Porto tamén é o que motiva á artista a dedicar parte do seu tempo á escritura dun libro que recompila toda a súa obra, coa editorial Canela, que está especializada nos temas de patrimonio popular tradicional.

Para redactar este texto sobre a biografía artística e o ideario de Pérez Porto, fillo do escritor Pérez Parallé, Carme Romero achegou toda a documentación que xa tiña sobre o protagonista. Neste proceso de xestación, salienta o traballo de arquivo que está a realizar o divulgador asturiano Pablo Quintana, que percorre a inmensa cantidade de lugares polos que están dispersas as obras vendidas por Pérez Porto ao longo da súa vida e as vai fotografando unha por unha para catalogalas.

“Francisco foi un traballador incansable”, valora a artista, que neste momento só lle queda algún retoque por facer no escrito. A publicación do libro está á espera de rematar a restauración do monumento, a un mes de finalizala, a pesar de que estaba previsto iniciarse antes do pasado verán, co obxectivo de que a obra apareza no exemplar nas súas mellores condicións.

Proceso

“O musgo, se non o limpas e leva moito tempo aí, acaba comendo o esmalte”, explica a profesional, que sinala que, precisamente a retirada de todas as herbas e mofos que habitaban no monumento foi o que máis traballo deu, un proceso que  comezou a mediados de febreiro. Carme Romero tamén advertiu do vandalismo que sufriu a obra, na que atopou evidentes signos de “pedradas”.

Despois deste proceso de acondicionamento, como preventivo para o crecemento de novos fieitos como os que abundaban, aplicou morteiro nas superficies que fan de base para os pequenos músicos, que se distribúen en distintas alturas, así como na cúpula superior que estaba rota e que coroan as mulleres.

Segundo a restauradora, “como mínimo, de cada tres anos” habería que retirar a herba e os mofos que medren, xa que é “o que máis estrepea”. “Facendo iso, logo non tes que facer esta parafernalia de arriba abaixo”, que se efectúa once anos despois da anterior intervención. “Estaba horrible”, conclúe Romero, contenta por actuar a tempo nas zonas onde máis agredida estaba a cerámica, que podería chegar a tela desfeito. Ademais, deu conta da necesidade de intervir proximamente na peza que se localiza no concello de Ortigueira.

O seguinte paso é no que se atopa agora, a decoración, para o que antes tivo que levantar o esmalte nos puntos máis deteriorados. Este é outro dos procesos máis laboriosos debido ás numerosas mezclas de tonalidades que caracterizan tanto a obra de Pérez Porto como a de Carme Romero, e que trata de imitar con exactitude. Aínda que pensou noutras opcións, finalmente decantouse polo uso da pintura cerámica en frío, por asemellarse máis ao orixinal e presentar un resultado máis natural que plástico.

A creadora xa ten 36 mans feitas, que agardan a ser inseridas nos seus correspondentes brazos, así como algún outro elemento que falta no monumento. A maioría destas extremidades foron realizadas in situ, a medida, contando coa merma de tamaño que produce a cocedura no forno. Así mesmo, a intención é non deixar ocos nas partes que incorpore para previr a entrada de materia orgánica que acelere a destrución.

Por outro lado, haberá que retirar a pintura vermella da base que está en mal estado para reacondicionala de novo, onde ademais se engadirá un novo elemento: unha greca de músicos, e sobre todo músicas, que fundirá a arte dos dous ceramistas. Unha decena dos deseños que incluirá esta nova decoración foron feitos por Carme Romero partir de debuxos orixinais que fixera Pérez Porto cando ideou o monumento.

A primeira obra que se restaurou de Francisco Pérez Porto foi a de Alexandre Bóveda, na Coruña, un traballo tamén levado a cabo por Carme Romero. Neste caso, comentou a idea de arroupar a estatua con toxos, aínda que o desexo non se cumpriu e agarda que en Ferrol non ocorra o mesmo, porque “el aínda quere iso”, comenta a súa sucesora. “É moi querido”, continúa a ceramista, algo que apreciou en ambas cidades grazas á xente que se detén a saudar, así como nas inauguracións ás que asistiu, como a do museo de Esmelle ou a fonte das lavandeiras de Lugo, nas que se crean “romerías populares espontáneas”.

Legado

“Esta maneira de traballar morrerá porque a que quedo son eu”, indica Carme Romero, que aínda así, fala coa esperanza de que unha das súas alumnas predilectas continúe coa técnica da cerámica en oco que usa. Neste sentido, expresa a súa ilusión porque se cumpra a idea de fundar unha escola na cidade que leve o nome de Pérez Porto. “Temos que valorar o noso e coidalo”, valora tanto en relación ao método como sobre a súa aplicación á cultura propia.

Isto é o que trata de divulgar a través da súa colección, en constante evolución, “Meigas sabias e mulleres boas”, que xa se expuxeron en lugares como Fene, Betanzos ou Lugo. Son pezas que non se venden e únicamente foron concibidas para velas e recoñecer nelas o saber popular. “Hai xente que non sabe o que é un milladoiro, sendo de aquí”, exemplifica a autora, quen sinala que “a min o que me gusta é crear”, en comparación ás labores de restauradora. Mentres que outras evocan lendas, os últimos traballos que realizou baixo este título centráronse na defensa das árbores autóctonas.