Aínda que cada ano que pasa lle atopo menos sentido ao Día das Letras Galegas –que xa hai ben tempo deixou de ser día, para ser ano, despois de pasar por semana e por mes– quixen escribir estas liñas, de escaso ou nulo contido literario, en lembranza, de veras moi cariñosa –que os xubilados, reformados ou aposentados xa non precisamos de facer méritos–, da persoa a quen este ano se lle está a dedicar esta data do noso calendario literario.

E referínme aos xubilados, reformados ou aposentados, porque, como xa teño comentado en diferentes ocasións, xa hai décadas que teño a impresión de que, posiblemente, en aras de facer méritos para o que for, cada ano aparecen unha serie de persoas publicando cousas sobre unha escritora ou escritor do que pouco máis que o nome coñecían meses antes, da que apenas leran nada. Botándolle unha ollada aos libros que cada ano aparecen dedicados á vida e/ou obra da figura homenaxeada atopamos unha serie de nomes que se repiten, que case conforman unha caste de “especialistas” en Letras Galegas. O que no seu día foi unha moi boa idea, unha iniciativa que contribuiu a abrir unha fenda, por cativa que fose, no monolitismo idiomático e cultural español da ditadura foise degradando progresivamente ata converterse en algo diferente, nun xeito de negocio en diferentes ámbitos. A Luísa Villalta, máis que probablemente, costoulle os seus cartiños o seu quefacer literario e hoxe hai quen se beneficia economicamente desa circunstancia. O mundo, non debería selo, échenos así.

Coñecina, nunha aula daqueles barracóns que se construíran frente ás entradas da tribuna do estadio de Riazor para botar a andar a titulación de Aparelladores e que logo pasaron a ser usados polo Colexio Universitario. Era o curso 1976-1977. Ela comezaba o 3º ano de Filoloxía Hispánica e eu no meu segundo ano de profesor nese centro, dependente da Universidade de Santiago- impartía Lingua Galega, materia que, como aínda non entrara nos planos de estudos de primaria e secundaria, supuña unha novidade para o estudantado. É por iso que Pilar Pallarés –que foi alumna un par de cursos despois–, cando me obsequiou cun exemplar do seu primeiro libro de versos, Entre lusco e fusco (Ediciós do Castro, 1980), comezou a dedicatoria que me fixo deste xeito: “Porque fuches o primeiro que me ensinou galego en serio...”.

Foi ese un ano con pouco alumnado. Aseguraría que eran sete os matriculados, o que favoreceu as relacións persoais, que continuaron máis aló dos recintos escolares.

Lembro algo tan curioso como que tres desas persoas, practicamente a metade, tiñan máis interese pola música que pola filoloxía, e, de feito, nesa altura foron fundadores de dous interesantes grupos que se moveron no panorama musical coruñés –e non só–do momento: Escaino e Agra, ambos na liña da música celta, con pegadas, mesmo nos instrumentos, do rock ou do jazz. Luísa e Paulino [Martínez] Pereiro –daquela namorados e pouco despois, no 78, matrimonio– formaron parte do primeiro e Pablo Morán -que acabou a carreira máis sempre tivo como profesión a música-, do segundo. Agra, formado polos irmáns Morán, acompañando o grupo teatral Troula nas exitosas representacións d’ O velorio, de Paco Taxes, gañou unha popularidade que non acadaría Escaino. En calquera caso, vinos actuar a ambos con delectación.

Luísa, alumna moi brillante –o mesmo que a citada Pilar Pallarés–, unha vez superados os tres anos do primeiro ciclo, que era o que se podía cursar na Coruña, matriculouse na Facultade de Filoloxía de Santiago, mais decidiu non descoidar o apartado musical. Era unha magnífica instrumentista –levaba na música desde cativiña– e quixo rematar os estudos superiores de violino ao tempo que os de filoloxía. O feito da compaxinación explica o feito de que non acabase a titulación filolóxica ata 1982. A musical remataríaa en 1983. De feito non lembro ter coincidido con ela en ningunha aula –si noutros ámbitos– ao longo dos anos 77-78 e 78-79, cando cursei a especialidade de galego-portugués.

Se ben é verdade que desde o ano que nos coñecemos non volvimos coincidir nas aulas tamén o é que a cotidianeidade nos puxo diante moitas veces e, se non sempre, que o tempo dispón de nós tanto como nós del, habitualmente botabamos unhas parrafadas sobre as nosas vidas, traballos, expectativas..., simplemente porque nos caiamos ben. Seino por ela e, obviamente, por min.

Á par, máis por pracer persoal que por que por obriga profesional, seguín a súa carreira literaria desde os seus comezos, que foron tardíos, no que a publicacións se refere, pois cando a coñecín xa escribía. E ben.
A conmemoración das Letras Galegas deste 2024 está a popularizar o nome de Luísa Villalta e agardo que tamén a súa obra, ata onde iso é posible nun país onde practicamente non se le. 

Gustaría, ademais, de que o achegamento á obra de Luísa non quedase neste(s) día(s), como adoita acontecer, e tivese continuidade no tempo. 

A lectura incita á reflexión, como ben saben os que mandan no mundo e por iso procuran que a xente non lea. E obra de Luísa ten moito de reflexión e convida a reflexionar con ela.