A vivenda na que naceu unha das figuras ilustres da cidade de Ferrol, o primeiro profesor e catedrático universitario de Lingüística e Literatura Galega, Ricardo Carvalho Calero, volverá servir de escenografía para conmemorar o seu pasamento. Neste espazo haberá dous actos de homenaxe distintos: o que convoca hoxe, ás 12.00 horas, o grupo local do BNG e o que organiza mañá a asociación cultural Artábria, a partir das 12.30, con intervencións poéticas e musicais.

O 35 aniversario da morte de Carvalho Calero (30 de outubro de 1910, Ferrol - 25 de marzo de 1990, Santiago de Compostela) servirá para poñer o foco, un ano máis, na necesidade de recuperar o que queda en pé da súa casa natal, na rúa San Francisco, en Ferrol Vello. Así, no encontro que propón o BNG ferrolán volverá demandarse a declaración do edificio e das parcelas que forman parte do proxecto de restauración como Zona de Especial Necesidade de Rehabilitación –ZER–.

Segundo comunican dende o partido, a medida “permitiría desenvolver o proxecto de recuperación deste inmoble co obxecto de convertilo nun centro de referencia da historia, da cultura e da lingua na nosa cidade e que sirva, así mesmo, de lugar de encontro para o barrio”. Por parte do goberno municipal salientan a necesidade de ter aprobado o Plan Especial de Ferrol Vello que a Xunta autorizou a redactar no pasado mes de novembro, cun prazo de execución dun ano, antes de iniciar calquera obra.

Sector cultural

Artábria vén organizando estes actos en homenaxe e reivindicación do profesor ferrolán dende mediados da década de 1990 polo seu ideario en común con respecto ao idioma. Un dos principios que rexen a actividade da asociación cultural é o monolingüismo social e o reintegracionismo, unha corrente da que Carvalho Calero é “un dos máximos representantes”, polo que “sempre foi un referente para o centro social”, sinala o seu representante, Bruno L. Teixeiro.

Dende a entidade propoñen continuar o costume cunha xuntanza que se abrirá con música tradicional da man da agrupación ferrolá Xoldaina, que nesta ocasión virá en formato cuarteto. Cara o remate, antes da ofrenda floral de cravos vermellos que se realizará ao final, Xoan Paadín tamén participará no encontro coas súas melodías.

Non obstante, o centro da homenaxe resérvase para as intervencións poéticas de Loreto de Castro, María Xosé Martínez, Antón Cortizas e Francisco Gil Vázquez, este último caracterizado de Carvalho Calero, do mesmo xeito que ocorreu o ano pasado. En representación de Artábria intervirá Bruno L. Teixeiro, que reivindicará tanto a figura e o legado do autor como a urxencia da rehabilitación da casa natal, na que “xa case non hai nada que restaurar”. Ademais, referenciará a situación actual da lingua e os últimos datos do IGE ao respecto.

O cartel que anuncia o encontro, que se pode atopar nas redes sociais da asociación, caracterízase polo uso intencionado do laranxa. Segundo compara Teixeiro, a cor comezou a identificarse co reintegracionismo a inicios dos 2000, do mesmo xeito que ocorreu co rosa que tinguiu a estatua de Franco en Ferrol, símbolo do antifascismo dende entón. Entidades como a Asamblea da Mocidade Independentista –AME– ou o Movemento en Defesa da Língua –MDL– asumiron este emblema despois de accións como as correccións de sinais con topónimos “españolizados”. 

Tras o paso de poucos anos, a iniciativa asentouse até o punto de representar esta corrente nas mobilizacións pola lingua galega cun espazo de seu, o Bloco Laranja. Precisamente a que percorreu as rúas de Compostela o pasado mes de febreiro contou cun manifesto redactado polo mestre e escritor Antón Cortizas.

A reclamación dende o centro de educación Secundaria de Caranza que leva o seu nome

O IES Ricardo Carvalho Calero de Caranza comezou a funcionar sen esta nomenclatura, senón como instituto mixto número 5 de Ferrol. No ano 1992 cambiouse á denominación de Ricardo Carballo Calero e non foi até o 2020 que se adoptou a fórmula preferida polo propio profesor.

Estas transformacións foron iniciativa do departamento de Lingua Galega e Normalización Lingüística do centro, que, tal como relata a coordinadora daquel tempo, Pim Patinho, deseñou unha exposición fotobiográfica para convencer ao claustro, xa que a ANPA propoñía o nome de Torrente Ballester. A votación resolveu un único voto para esta última idea, cinco para Carballo e dez opinaron que era mellor agardar e escoller outra opción. Non obstante, ante a ausencia de novas suxerencias, a Consellería optou polo profesor de Ferrol Vello.

Dende esta sección do centro tamén apoiaron a solicitude que xa facía Artábria de dedicarlle as Letras Galegas até que no 2020 xa se puido celebrar a decisión da Academia. Xa cun clima propicio, fíxose efectivo o cambio á fórmula Carvalho, aínda que xa se lucía en adhesivos ou camisetas non oficiais.