“Quíxente tanto meniña, tívenche tan grande amor, que para min eras Lúa, branca aurora , craro sol; auga limpa en fresca fonte, rosa do xardín de Dios, alentiño do meu peito, vida do meu corazón”.

(Rosalía de Castro).

(Da Esquela: Carmela Primo Constantino.

Cáritas Ferrol, 28-06-2023).

ueridísima Carmela:

Quen son eu para dirixirme a ti “no nome dos sen nome”? Eu acababa de chegar a Ferrol. Viña de novo para este mundo. E eu tamén era un ninguén, un descoñecido. E tampouco “tiña nome”. Ninguén sabía de min. Eu coma o  Balbino: “Un ninguén”

A non tardar, un deses “sen nome”, chamou á noitiña á miña porta. E eu non souben nin fun quen de atendelo a pesares de intentalo. Ningún dos dous tiñamos nome de fiar.

E logo foron chegando máis e máis. E eu seguía sen ter nadiña que ofrecer para as solucións das peticións que non se arranxaban con dar catro cartos. De primeiras, a tentación de sempre: despachalos! Pero un tamén ten algo de conciencia. Porén, seguía sen saber que facer: Como “abrir camiños na noite”? Eramos unha parroquia de nova creación, sen absolutamente ningunha infraestrutura, nin casa, nin sequera templo. Non tiñamos nada. Empezamos sen nada. Eramos só nós: as persoas. Nin eramos unha comunidade formada.

Aconselleime con un compañeiro. “Fala con Carmela de Cáritas”. Deume o teu telefono. Non nos coñeciamos de nada. Eu non sabía que facer. E había asuntos urxentes: emigrados, escolas, libros, comida, enfermos, recibos das luz, malos tratos, anciáns, múltiples pobrezas e tamén miserias, etc. E foi o tempo das folgas e dos grandes despidos. Confeso que con ben pouca esperanza marquei o teu número. E acollíchesme. Vaia se me acolliches!

Canto tiven de aprender de ti! Sempre fuches o noso refuxio para crear esas “condicións de posibilidade” e de esperanza nos desesperos.  Pois con “esas e eses sen nome” ou de “nome maldito” chegamos a cotío cabo de ti e na túa procura. Iamos a túa porta con medo de sermos “despachados”. E sempre, sempre, tivemos acollida.

De entrada, desde o comezo, imprimías unha seguridade impresionante fronte á vida. E recibimos un trato sereno, afábel e cordial, coma se fosemos familia de sempre. De seguida nos convidaches  a sentarnos e a respirarmos tranquilos. Terapia pura: “Calma. Imos ver primeiro. Falemos”. E sacabas un xesto, unha palabra, un sorriso, algo, o que fose, para captar a confianza e desmontar os medos cos que cada quen chegabamos sempre cargados de problemas e de moitas experiencias malas, de sentírmonos coma un refugallo da sociedade.

Cantas veces, en charlas, nos deixas dito: “Primeiro, respecto. E sermos conscientes da dignidade da persoa humana que temos diante. E logo, se se pode, virán solucións dignas, incluso cando mesmo non se pode facer nada”. Nunca nos vendiches solucións baratas nin promesas asentadas en fume

Ao saírmos, téñenme  comentado: “E esta muller non tivo medo de min nin do meu nome”. “Hai ben tempo que non recibo este trato!” “Por que na rúa, cando me ven, xa de lonxe escapan de min? Ou tórcenme a cara ao pasaren”. “E por veces ata me insultan, sen eu pedir nin molestar en nada? Pero hoxe con esta muller, todo foi moi diferente! E ten personalidade! Pero sabe recibirnos e imprime dignidade! Non si? Quen é ela?

Entendes agora, querida Carmela, porque me dirixo a ti no nome dos sen nome? Pero quen son os sen nome? Os do cárcere, os forasteiros, os sen papeis, os refuxiados, as mulleres pobres, os orfos, os loucos, os trastornados, os apátridas, os sen casa ou desafiuzados, todas as vítimas, os indesexábeis, os bébedos e drogatas, os do Sida, os que visten mal ou non teñen onde caérense vivos, nin onde lavarénse, nin aseárense e, a maior parte das veces, tampouco teñen onde “caérense mortos”, porque tampouco teñen seguro de funeraria. Elas e eles son dos que xa nos falou Rosalía en Cantares gallegos:  “A miña terra n’é miña, que hastra lle dan de prestado a beira por que camiña ó que naceu desdichado”.

Os que non saben, os que non teñen , os que “non valen” en categorías de mercado, ni teñen nada que poida ser convertido en “valor económico e de negocio”, por exemplo: un corpo que poida ser traficado, prostituído, desguazado, despedazado, desapezado, convertido en espectáculo chocalleiro ou de bobo de feira, tolo, persoa ridícula, parviños de  escarnio, chivos expiatorios, etc. Estes e estas, querida Carmela, eramos e fomos os que contigo recuperamos nome e cariño.

O psicólogo Carl Rogers, da escola humanista, falando da relación de axuda e acompañamento humano e terapéutico, puña tres actitudes que quen de verdade queira axudar e acompañar ha ter ben introxectadas.  Son destrezas adquiridas coas que na práctica diaria sempre se debe acoller, escoitar, atender, socorrer e coidar: 1ª) Honestidade, honradez e autenticidade. Ser un mesmo, sen  dobreces, nin palabras enganosas. 2ª) Empatía.  Pórse de verdade no lugar do outro, sen desprazalo, para intentarmos comprender a fondo o seu problema vital: “Se a min me pasase isto mesmo, seguramente eu tamén estaría así e actuaría dese mesmo xeito”. Compréndoo.  3ª) Aceptación incondicional, sen prexuízos, tal como é esa persoa que teño diante, que polo que fose, chegou ate a min. E consideración positiva: crer nas capacidades que ten esa persoa para saír adiante e ser ela, por moi baixa que se atope.

Suposta esa avaliación cognitiva de un mesmo,  adquirida xa como hábito consciente na practica e sen rutina, chega o momento da escoita activa, con serenidade e  ver as posibilidades.

Esta fuches ti, querida Carmela. E como dixeron de Moncho Reboiras, “Deixaches semente de mencer”.

“¡Mala morte mate a morte!: ¡viña tola!”, escribiu Noriega Varela. Por iso te choramos. Por iso te queremos. Pero, sobre todo, estámosche infinitamente agradecidos. “O universo enteiro é ben máis pequeno sen ti”.

No nome dos “sen nome”, grazas Carmela!