A literatura galega conquista novos espazos

Editoriais de fóra de Galicia apostan por títulos en galego
A literatura galega conquista novos espazos
A literatura en galego interesa cada vez máis a pequenas editoras do resto do Estado I Jorge Meis

Cada vez hai menos fronteiras para a literatura galega. Escritores e escritoras que empregan a lingua autóctona para publicar as súas obras gozan hoxe en día dun amplo recoñecemento que sobarda os límites do país –o caso dos “premios nacionais”– e hai tamén un número crecente de autores e autoras que reciben ofertas para traducir as súas obras a outros idiomas do Estado –e non só ao castelán– e fóra del. 


O que é máis raro, aínda que cada vez menos, é a aposta que fan editoriais doutras latitudes pola literatura galega. Trátase de pequenas empresas que non só traducen obras á lingua castelá, senón que mesmo se atreven a publicar directamente en galego. Coñecemos dous exemplos, un de Peripecias –editora de Jerez de la Frontera– e outro de Juglar, de Ocaña, en Toledo.


A primeira, Peripecias, é a responsable da publicación das “Cartas a Michi”, do mugardés Xoán Rubia, un conxunto de cartas que escribira durante a pandemia coa súa gata como protagonista. A segunda, Juglar, é a encargada de publicar o último poemario do nedés Vicente Araguas, “Ronsel de prata vella”. Dous exemplos, pois, de normalidade.

 

As cartas a Michi

O músico e escritor Xoán Rubia e o editor e doutor en Historia da Arte Antonio Aguayo, residente en Jerez aínda que casado cunha naronesa, coñecéronse hai case unha década e media a raíz da publicación dun traballo deste último na revista Ferrol-Análisis sobre “El parchís del franquismo”. “Digamos que conxeniamos ben”, lembra Rubia, “e desde entón mantivemos unha boa relación”.


Cando chegou a pandemia, Rubia escribiu –“a xeito de catarse”, precisa– “uns textos que concibín como  un xogo para as redes sociais. Eran misivas sinxelas daquela etapa na que estivemos en ‘prisión preventiva’, sen poder saír da casa. A gata andaba rebulindo enriba da mesa, coas patas no teclado, e entón ocorréuseme esta idea como desafogo, contándolle as miñas cuitas e preocupacións a Michi”. 

 

Peripecias e Juglar son editoriais que teñen a súa sede, respectivamente, en Jerez de la Frontera e Ocaña 


En teoría, a experiencia pandémica de Rubia ía quedar aí, pero nunha conversa con Aguayo xurdiu unha proposta de publicación que axiña pasou a ser un proxecto editorial. “Yo le dije que se las editaba”, apunta Aguayo antes de sinalar que “Xoán me dijo que suponía que al ser Peripecias una editorial jerezana tendría que publicarlas en castellano, pero yo le respondí que de eso nada, que si las publicábamos las mantendríamos íntegramente en gallego y lo que habría que hacer, en todo caso, es una edición bilingüe. Y él me dijo: Bueno, pero eso encarece la edición, aunque eso a mí me daba igual porque de ninguna manera quería perder el original en gallego. Me niego a eso. La condición que pusimos es que fuese una edición bilingüe”.


Non era esta a primeira experiencia de Peripecias coa literatura galega. “Antes ya habíamos publicado otro bilingüe, un libro de poesía de Francisco Álvarez Koki titulado ‘Louvor de abril’”, rememora Aguayo antes de recoñecer que o libro de Xoán tivo moito éxito, incluíndo unha primeira presentación en Jerez e logo tamén en Mugardos e Ferrol. A primeira edición está esgotada e xa se está facendo unha reimpresión. 


“Foi en certo modo unha casualidade”, comenta Xoán Rubia, agradecido polo feito de que “unha editorial de fóra de Galicia decida publicar literatura galega”. 


“Tenemos que normalizar que este es un país plurilingüe”, destaca Aguayo, quen explica que “yo no le voy a obligar a los lectores de Jerez que entiendan el gallego, pero sí les voy a facilitar que tengan el texto en gallego y en castellano, porque me parece que es absolutamente necesario. Creo que es un signo de normalidad y, sobre todo, una apuesta por preservar la lengua gallega, contribuir como podamos a que se conozca en toda España. Una de las lectoras de aquí nos dijo que la musicalidad del gallego no la tiene el castellano, que tiene palabras que son imposibles de traducir a otro idioma...” 


Neste caso, ademais, Aguayo atopou a receptividade do seu grupo. “Mis compañeros de editorial son todos de Jerez y cuando yo les propuse esto, todos me dijeron que sí, que tirara para adelante. Me sentí respaldado. Hay una apuesta por la diversidad cultural, por la diversidad lingüística y, en ese sentido, yo aposté por eso, pero ellos también”


Esa política editorial, ademais de en galego, ten dado froitos noutros idiomas. “Me apetece mucho hacer ediciones bilingües”, explica Aguayo, “y el primer título de la colección de poesía que hicimos también era bilingüe, en esta ocasión castellano/italiano. Siempre que se pueda tenemos que preservar la lengua original. El libro, lógicamente, se encarece, pero vale la pena. No nos vamos a hacer ricos de ninguna manera, pero apostamos por la cultura”, defende.

 

Ronsel de prata vella

Nunha feira do libro en Trujillo, Extremadura, coñecéronse Javier González, da editorial toledana (Ocaña) Juglar e o escritor nedés Vicente Araguas. O “frechazo” foi instantáneo e xa está na rúa “Ronsel de prata vella”, un conxunto de poemas que, neste caso, aparecen unicamente en lingua galega. 


“O galego é unha lingua exótica”, sinala Vicente Araguas, “pero, como latina que é, ben se pode entender, e iso queda claro cando houbo autores de fóra, como García Lorca, para quen pido o Día das Letras, que publicaron en galego, coa axuda dun paisano noso como foi Guerra da Cal. Que Lorca quixese publicar directamente en galego é algo realmente moi interesante”. Para o escritor de Neda, que haxa editoriais de fóra de Galicia que publiquen en galego “tería que ser máis fácil de ver. Sospeito que o caso de Javier González (Juglar) é un caso insólito. Como insólito é que nós manteñamos unha revista poética, practicamente a única en papel, en Madrid en galego: Olga xa vai para o número 14. E antes de Olga, Loia, tamén en Madrid, ou Brais Pinto. Reimundo Patiño era un romántico absoluto e Javier González tamén o é, desde logo”. 

 


Antonio Aguayo (Peripecias): “Tenemos que normalizar que este es un país plurilingüe”


O razonamento do editor de Juglar é sinxelo. “Igual que nos planteamos algún título en valenciano, en euskera o en bable, no nos cerramos a difundir lo que es cultura y calidad en las distintas lenguas que conocemos. Tenemos traducciones al inglés, al francés, al búlgaro... ¿Por qué? Creo que, en definitiva, abrir la mente a distintas manifestaciones y distintos tipos de comunicación debe ser el oficio de todo editor, porque si solamente vamos a sacar a Dan Brown, flaco favor le hacemos a la cultura”, asegura González, que insiste en que forma parte de la “normalidad”. “Publicamos todo lo que tenga un mínimo de calidad, todo lo que sea difundir cultura esté en la lengua que esté. Hombre, no vamos a publicar indi en Logroño, pero ahora mismo acabamos de hacer una traducción de un poemario sobre la partición de Pakistán y la India en bilingüe inglés/español. ¿Y por qué no?”, engade.


Loxicamente, e sobre todo para as editoriais modestas, todas as apostas, e máis estas, son arriscadas, admite o editor de Juglar. .“Siempre tienes que hacer un poco de abogado del diablo contra tu cuenta corriente, pero merece la pena. La clave está en preguntarte por qué estás en esto. Estás en esto porque te gusta la literatura, porque amas la difusión de esa cultura, porque quieres que llegue a más gente... ¿Y eso cómo lo cuantificas en dinero? Pues que me pueda mantener y ser un oficio como otro más. Alguien que está trabajando para vivir, pero con algo que le gusta”.

 

Axudas

Tendo en conta o labor de espallar polo mundo adiante a literatura galega, as editoriais e os autores si cren que deberían existir para a adminitración autonómica. “O lóxico é que poidan acceder a elas”, defende Xoán Rubia, “porque é tremendo o esforzo que fan”. 


Javier González, pola súa parte, bota de menos “un apoyo estructural. Les hemos escrito pero no nos han respondido. Yo no pido que nos paguen la edición, pero sí que nos echen una mano. Ahora mismo tenemos libros de Ramón Caride, Álvarez Koki, Vicente Araguas... Autores reconocidos en el mundo literario gallego”, remata.

A literatura galega conquista novos espazos

Te puede interesar