Cando hai uns días comentaba o concerto de Pilocha no teatro Colón da Coruña citaba “O alecrín” como unha das cancións máis populares daquel disco de 1978 que lembrou e revitalizou nesa función. Aínda que hai algo que parece quererme dicir que xa coñecía esa canción de antes, debo dicir que foi na voz de Pilocha como me quedou definitivamente gravada. Recordo, ademais, que nos primeiros contactos co disco me chamaran a atención dúas cousas: o vocábulo “alecrín” per se e que o mesmo fose unha denominación da flor do toxo: “Ai amor, amor, / quen che dixo a ti / que a flor do toxo / era o alecrin?”. O termo “alecrín” non formaba parte do meu léxico e menos aínda para se referir o que para min era “chorima” ou simplemente flor do toxo. Lembremos que por eses anos as Destilerías del Noroeste elaboraban aquel “Licor da fror do toxo”, que para paladares non moi refinados –téñoo bebido– non estaba mal.

Aínda que, na súa obra Reseña de la Historia Natural de Galicia (1866) –editada en Lugo polo impresor Soto Freire–, o relevante naturalista ferrolán Víctor López Seoane (1832-1900) -ben estudado polo Doutor Xosé Antonio Fraga, querido amigo de vello- recollese que nas cercanías de Ferrol se vían medrar plantas de alecrín: “La zona litoral, que se ostenta mas directamente á nuestra vista, es la que nos demuestra lo fértil y benigno del territorio gallego. Aquí se observan, no solo las plantas meridionales, sino algunas propias de los paises cálidos. [...] El aguacate, Persea gratissima, se muestra lozano en las cercanías del Ferrol, aunque sin fructificar, lo mismo que la palma ó palmera común, Phœnix dactylifera; pero en cambio el cinamomo, Elœagnus angustifolia, la magnolia, Magnolia grandiflora y precox; el guaco, Miscania guaco; el aromático alecrin, Lantana microphylla; [...] y otra multitud de plantas vense crecer al aire libre en nuestros parques y jardines, recorriendo vigorosamente todas las fases de su desarrollo como en el pais natal, muchas de ellas sin exigir el menor cuidado”, eu non recordo telas visto nunca.

No verán dese ano 1978 pasei cinco semanas en Lisboa facendo un curso de portugués para estranxeiros. Foi o meu primeiro contacto serio coa cultura portuguesa in situ -o anterior foran só visitas esporádicas- e a partir de aí seguín de perto a cultura –e non só– irmá nas súas múltiples manifestacións. Entre elas a música. Así descubrín o “Alecrim” na voz da grande Amália -–curiosamente nun single, de 1974, acompañando o “Grândola, Vila Morena”– ou no terceiro e último LP -Sopa (1993)- da banda punk-rock lisboeta Censurados, versión que escoito con frecuencia no coche.

Esta é a letra de ambas: “Alecrim, / alecrim aos molhos / por causa de ti / choram os meus olhos (x2) // Ai meu amor, / quem te disse a ti, / que a flor do monte / era o alecrim (x2) ...”, e non aparece ningunha cor. Si aparece nesta estrofa “Alecrim / alecrim doirado / que nasce no monte / sem ser semeado”, que figura noutras versións, mais sen se referir ao toxo, especie que tamén se dá en Portugal.

Isto lévame a pensar que a canción é portuguesa –ou tomada da infantil inglesa “Golden Rosemary”– e logo entre nós alguén asimilou o dourado ao toxo sen vir moito a conto.

Por certo, o dicionario da RAG non recolle a voz “alecrín”.